Câu chuyện về xe Express Radexi 50cc
Một dòng xe máy đã một thời ngang dọc trên nẻo đường ở miền nam Việt Nam sau 1954, xe máy Express Radexi chế tạo tại Đức Quốc mà ít khi được nói đến, ngày nay hầu như chìm vào lãng quên hầu như không còn vết tích.
Sơ lược lịch sử của Express-Werke
1863, ông Joseph Goldschmidt mua trọn quyền khai thác khu Neumarkt (Neumarkt in der Oberpfalz, vùng Bayern, Đức Quốc) và mở một cơ sở sản xuất hàng kim loại cơ khí, nồi niêu son chảo.
Ông Goldschmidt Joseph, sáng lập viên Express-Werke và chiếc xe đạp đầu tiên
1882, thâu dụng ông Carl Marschutz làm nhân viên bán hàng và ông Eduard Pirzer ở Nuremberg là thợ cơ khí.
1884, anh em Joseph và Adolf Goldschmidt hợp tác với ông Eduard Pirzer mở nhà máy sản xuất xe đạp "Goldschmidt & Pirzer". Sáu tháng sau, toà nhà máy xe đạp đầu tiên được xây trên đườngHolzgartenstraße ở Neumarkt.
1887, ông Eduard Pirzer rút lui và rút phần hùn vào việc sản xuất xe đạp. Kể từ đây công ty lấy tên là “Velociped-Fabrik Gebrüder Goldschmidt”.
1892, công ty vẫn giử tên “Velociped-Fabrik Gebrüder Goldschmidt”. Tuy nhiên chia làm 2 nhánh: ông Adolf Goldschmidt quản lý xưởng sản xuất dụng cụ và nồi niêu kim khí, ông Joseph Goldschmidt điều hành xưởng sản xuất xe đạp.
Một sản phẩm của Express-Werke: xe đạp gấp xếp làm đôi
Một lính Đức thời Đệ Nhất Thế Chiến 1914-1918 với chiếc xe đạp gấp đôi trên lưng - tại Châu Âu vào thời buối ấy, các quốc gia như Pháp, Anh, Ý... cũng sản xuất kiểu xe đạp nầy đáp ứng nhu cầu vận chuyển gọn nhẹ cho đến Đệ Nhị Thế Chiến 1939-1945.
1896, ông Joseph Goldschmidt qua đời ở tuổi 55.
1897, công ty “Velociped-Fabrik Gebrüder Goldschmidt” đổi tên thành “Express-Fahrradwerke Aktiengesellschaft” (Công ty nặc danh sản xuất xe đạp Express).
Logo Express-Werke trên những chiếc xe đạp
Một xe đạp do Express-Werke sản xuất năm 1950
1901, tiếp thu công việc sản xuất xe ô-tô của công ty “Vulkan-Automobilgesellschaft” ở Berlin, năm 1907 giới thiệu sản phẩm gồm xe ô-tô và các xe máy 2 và 3 bánh với 2 kiểu động cơ.
1918, công ty trở thành công ty cổ đông “Expresswerke A.-G.” việc sản xuất xe ô-tô ngưng vì kiệt quệ sau Đệ Nhất Thế Chiến 1914-1918.
Một sản phẩm của Ewpress-Werke: xe Express Mofa SL 102 năm 1936 với động cơ Sachs 98cc
1930, công ty tiếp tục sản xuất xe ô-tô và xe mô-tô.
Một xe mô-tô Express-Werke sản xuất thời hậu chiến: Express Radex 175 CA với động cơ Sachs
1945, cơ sở công ty bị tàn phá nặng nề trong Đệ Nhị Thế Chiến 1939-1945. Trở lại việc sản xuất xe đạp và xe mô-tô.
Một hình quảng cáo xe mô-tô Express Radex sau Đệ Nhị Thế Chiến 1939-1945
Dòng xe mô-tô Express Radex thời hậu chiến: Radex JLO 17-5 sãn xuất năm 1953
Kiểu xe Express Radex 250cc RO13 với cổ máy của Express-Werke
Xe máy Express Radexi ra đời
Sau Đệ Nhị Thế Chiến 1939-1945, Đức Quốc bị tàn phá nặng nề vì những cuộc oanh tạc, ném bom trên các vùng kỹ nghệ. Nhu cầu chuyên chở và đi lại thật cần thiết, tuy nhiên nguyên liệu để sản xuất rất hạn chế.
Hảng Expresswerke A.-G. bắt đầu sản xuất xe đạp và xe mô-tô. Trong dòng xe mới thời hậu chiến, các kiểu xe mô-tô Radex trang bị những cổ máy 125cc, 175cc và 250cc được ra mắt nhằm đáp ứng nhu cầu giao thông, tuy nhiên với sự cạnh tranh của các đại gia mô-tô như BMW, Zündapp, MV... đã gây khó khăn cho dòng xe Express Radex.
Một hình quảng cáo và cổ máy xe Express Radexi I
Năm 1953, Expresswerke cho ra đời kiểu xe gắn máy 50cc sau khi đã nghiên cứu thị trường với khách hàng có nhu cầu đi lại khiêm tốn với giá bình dân: dòng xe gắn máy Radexi được đưa vào sản xuất, thay vì dùng cổ máy do hảng Sachs chế tạo, Expresswerke đã tự chế tạo lấy 1 cổ máy 50cc dưới mã hiệu M52 và kiểu xe đầu tiên là Express Radexi, còn được gọi là Radexi I.
Sơ đồ cổ máy Express M52
Xe máy Express Radexi I - động cơ M52 49cc 2 thì, tỷ lệ áp suất 1:6 với 1,2 mã lực khi máy quay 4.500 vòng/phút - hộp số gồm 2 số tay, bộ chế hoà khí Pallas 10Z - bình xăng chứa 3 lít, tốc độ 48 Km/giờ.
Chi tiết cổ máy Express M52 với bộ chế hoà khí Pallas
Tiếp đến năm 1954, một dòng xe Radexi 50cc với cổ máy M53 tân tiến hơn được ra mắt dân tiêu thụ với 3 phiên bản: Standard, Luxus và Sport. Dòng xe nầy được gọi là Express Radexi II.
Một tờ quảng cáo xe Express Radexi II, phiên bản Luxus
Sơ đồ cổ máy Express M53
Xe Express Radexi II kiểu 1955 - động cơ M53 49cc 2 thì, tỷ lệ áp suất 1:6 với 1,2 mã lực khi máy quay 5.600 vòng/phút - hộp số gồm 2 số tay, bộ chế hoà khí Pallas F 10/1381 - bình xăng chứa 5,5 lít, tốc độ 50 Km/giờ.
Năm sau đó, 1955 - Expresswerke lại ra mắt với cổ máy mới M54 và với những thiết kế khác nhau tùy theo ý muốn khách hàng nhưng vẫn với 3 phiên bản chính: Standard, Luxus và Sport - Express Radexi III.
Sơ đồ cổ máy Express M54
Các phiên bản xe Express Radexi III (từ trên xuống dưới): Sport, Luxus và Standard
Express Radexi III phiên bản Standard - động cơ M54 49cc 2 thì, tỷ lệ áp suất 1:6 với 1,2 mã lực khi máy quay 5.600 vòng/phút - hộp số gồm 2 số tay, bộ chế hoà khí Pallas F 10/1381 HD - bình xăng chứa 5,5 lít, tốc độ 50 Km/giờ.
Express Radexi III phiên bản Luxus
Express Radexi III phiên bản Sport
Express Radexi III Super 1958 - phiên bản cuối cùng của Express-Werke trước khi sát nhập vào Zweirad-Union
Qua năm 1958, do sự cạnh tranh mãnh liệt của các nhà sản xuất xe gắn máy khác, chủ yếu là các xe gắn máy trang bị động cơ Sachs. Expresswerke gặp khó khăn, phải sát nhập vào nhóm những công ty sản xuất xe máy DKW và Victoria để trở thành liên đoàn xe 2 bánh Nuremberg: Zweirad Union.
Logo Zweirad-Union trên một chiếc xe đạp
Xe Express Carino do Express-Werke sản xuất với cổ máy Victoria
Xe Express Carino do Express-Werke sản xuất với cổ máy DKW dưới thương hiệu Violetta
Khi sát nhập vào Zweirad Union, các kiểu xe được thiết kế bằng các cổ máy của Victoria và DKW, cổ máy M54 của Expresswerke không còn được sử dụng và qua đến năm 1959 thì nhà máy Expresswerke ở Neumarkt vĩnh viển đóng cửa sau 96 năm hoạt động.
Xe máy của Liên đoàn Zweirad-Union: Victoria Avanti với cổ máy Victoria
Chi tiết cổ máy Victoria
Xe máy của Liên đoàn Zweirad-Union: DKW Violetta
Chi tiết cổ máy DKW (sau này thuộc tập đoàn Auto-Union - Audi)
Xe Express Radexi tại Việt Nam
Sau khi Việt Nam bị chia đôi do Hiệp Định Genève 1954 ký kết giửa Pháp và Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà, tại miền nam Việt Nam có nhu cầu đi lại nhiều hơn trước, từ những chiếc xe đạp dần dần được thay thế bằng xe đạp có gắn động cơ như các loại xe Vélo-Solex, Motobécane Mobylette... Xe Express Radexi cũng được nhập cảng vào khoảng năm 1955 cùng với những xe máy khác của Đức Quốc trang bị động cơ Sachs.
Một xe Express Radexi II do một quân nhân VNCH sử dụng ở Huế vào năm 1961
Express Radexi II phiên bản Standard 1956
Dòng xe Express Radexi tại Việt Nam đa số là kiểu Radexi II Standard với động cơ M53 và một số ít xe Radexi III gắn động cơ M54 - do sự cạnh tranh trực tiếp các kiểu xe Goebel, Phénix, Ischia... với động cơ 50cc Sachs, xe Radexi không thành công cho lắm ở thị trường xe máy tại Việt Nam, qua đầu thập niên 1960, không còn thấy xe Express Radexi thuộc liên hợp Zweirad Union được bày bán tại đây.
Express Radexi ngày nay
Tại Âu Châu và Hoa Kỳ, ngày nay còn lưu giử một số xe mô-tô Express Radex và xe máy Express Radexi của các tay sưu tầm xe cổ.
Khảo nghiệm và thử tốc độ một xe Express Radexi II tại Bonneville, Hoa Kỳ vào năm 2009. Xe đạt được tốc độ tối đa gần 59 Km/giờ.
Ngoài ra người ta có thể chiêm ngưởng dòng xe 2 bánh của Expresswerke ở Bảo tàng Maybach mở cửa từ năm 2009 tại Neumarkt, không có gì khác hơn là trụ sở nhà máy Expresswerke năm xưa - tại đây được trưng bày một số xe 2 bánh Express và dòng xe ô-tô Maybach xưa, niềm tự hào về công nghiệp cơ khí của vùng Bayern, Đức Quốc.
Cổng chính ra vào của Museum Für Historische Maybach-Fahrzeuge cũng là cổng ra vào xưa của nhà máy Express-Werke ở Neumarkt in der Oberpfalz, vùng Bayern, Đức Quốc
Một góc trưng bày những kiểu xe mô-tô và xe máy Express-Werke trong bảo tàng
Một xe Express Radexi III Luxus trong bảo tàng
Nguồn: Wikipedia - Express-Radexi Website - News aus Neumarkt - www.trethelfer.de - www.moped-museum.de - Zweirad-Union Nürnberg - ManxNorton.com - Mo-ped.se - Flickr website - Dân Sài Gòn xưa Facebook.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét